Theo sắc lệnh được Nhà Trắng công bố ngày 1-10, Mỹ sẽ coi bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào lãnh thổ, chủ quyền hay hạ tầng trọng yếu của Qatar là "mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh của Mỹ". Văn bản khẳng định Washington sẽ "thực hiện mọi biện pháp hợp pháp và phù hợp, bao gồm ngoại giao, kinh tế và nếu cần thiết là quân sự, để bảo vệ lợi ích của Mỹ và Qatar, đồng thời khôi phục hòa bình và ổn định".

Theo sắc lệnh, Tổng thống Trump cũng chỉ thị Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và Giám đốc Tình báo Quốc gia Tulsi Gabbard duy trì "kế hoạch dự phòng chung" với Qatar nhằm bảo đảm phản ứng nhanh trước mọi hành động gây hấn.

Sắc lệnh được công bố cùng ngày ông Trump tiếp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng. Trong cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã điện đàm với Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al-Thani về kế hoạch hòa bình Gaza. Trong cuộc trao đổi, ông Netanyahu đã gửi lời xin lỗi Thủ tướng Qatar vì vụ không kích gần đây nhằm vào Doha với mục tiêu loại bỏ lãnh đạo phong trào Hamas.

Thành tựu quan trọng đối với Qatar

Bộ Ngoại giao Qatar hoan nghênh và tuyên bố sắc lệnh mới của Tổng thống Trump là minh chứng cho "quan hệ bền chặt và lâu dài" giữa Doha và Washington. Tuyên bố nhấn mạnh: "Qatar cam kết tiếp tục hợp tác với Mỹ và các đối tác quốc tế như một bên trung gian tin cậy, nhằm giải quyết xung đột bằng biện pháp ngoại giao và thúc đẩy hòa bình bền vững trong khu vực".

Việc được Mỹ chính thức bảo đảm an ninh đánh dấu thành tựu quan trọng đối với Qatar. Quốc gia vùng Vịnh này từ lâu đã tìm kiếm một cam kết mạnh mẽ hơn từ Washington. Năm 2022, dưới thời Tổng thống Joe Biden, Qatar được công nhận là "đồng minh chủ chốt ngoài NATO", qua đó được hưởng nhiều đặc quyền về quân sự và quốc phòng. Nước này cũng là nơi đặt căn cứ không quân Al Udeid - một trong những trung tâm hiện diện quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Đông. Trong chuyến thăm Qatar đầu năm nay, ông Trump từng tuyên bố Mỹ sẽ "bảo vệ" quốc gia này, trong bối cảnh Doha cùng các nước Arab vùng Vịnh cam kết đầu tư gần 3.000 tỷ USD vào Mỹ. Kể từ đó, Qatar đã hai lần trở thành mục tiêu tấn công của Iran và Israel, càng khiến vấn đề đảm bảo an ninh trở nên cấp bách.

Không chỉ Qatar, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) cũng nhiều lần thúc giục Washington đưa ra cam kết rõ ràng hơn về an ninh. Dưới thời Tổng thống Biden, Riyadh từng đàm phán với Mỹ để xây dựng khuôn khổ an ninh chính thức, song chưa đạt được thỏa thuận toàn diện.

Điều bất thường

Tuy nhiên, các nhà phân tích nhận định động thái của Tổng thống Mỹ Trump với Qatar là điều bất thường trong mối quan hệ gây nhiều tranh cãi của ông Trump với Trung Đông.

Điều đáng chú ý là ông Trump thực hiện điều này một cách đơn phương. Điều đó có nghĩa đây không phải hiệp ước có ràng buộc về mặt pháp luật và được Thượng viện Mỹ phê chuẩn. Thay vào đó, đây chỉ là một cam kết mà ông Trump đưa ra với tư cách tổng thống và các tổng thống sau này không bắt buộc phải tuân theo.

Việc ông Trump đơn phương hành động đã là điều đáng chú ý bởi ông đã trao bảo đảm an ninh cho một quốc gia mà nhiều nghị sĩ Cộng hòa tỏ ra nghi ngờ. Trong nhiều năm, họ đã lưu ý đến các vấn đề liên quan Qatar, ví dụ như mối liên hệ với các nhóm như Tổ chức Anh em Hồi giáo và Hamas. Những lo ngại này bùng lên hồi đầu năm nay, khi ông Trump gây tranh cãi vì chấp nhận chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD của Qatar, dự kiến sẽ được dùng làm Không lực Một mới. Nhà hoạt động cánh hữu Laura Loomer, người có ảnh hưởng tới ông Trump, cũng chỉ trích gay gắt thỏa thuận này và kêu gọi ông nên tập trung vào việc liệt Tổ chức Anh em Hồi giáo vào danh sách khủng bố.

Sắc lệnh bảo vệ Qatar khác thường vì mâu thuẫn với khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" của chính Tổng thống Trump. Ông Trump từng nhiều lần chỉ trích khái niệm bảo đảm an ninh và thậm chí từng gợi ý rằng Mỹ có thể không tuân thủ Điều 5 của NATO.

Ngoài ra, cam kết của ông Trump được đưa ra ở một khu vực vốn đã vô cùng dễ bùng nổ. Ông Trump cam kết sẽ bảo vệ một quốc gia mà Israel đã tấn công chưa đầy một tháng trước (nhắm vào các lãnh đạo Hamas ở Doha) và Iran cũng đã tấn công chưa đầy ba tháng trước. Qatar thường xuyên vướng vào các cuộc xung đột tại Trung Đông. Động thái của Tổng thống Trump đặt Mỹ vào tình thế có thể phải thực hiện cam kết trong một khu vực đầy bất ổn.

Diễn biến này cũng làm dấy lên những tranh cãi về quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Trump, gia đình ông và Qatar. Việc nhận máy bay từ Qatar càng rắc rối hơn khi ông Trump cho biết chiếc máy bay sang trọng này sẽ được chuyển giao cho thư viện tổng thống sau khi mãn nhiệm, thay vì tiếp tục sử dụng cho chính phủ Mỹ. Tháng 4, Tập đoàn Trump công bố kế hoạch xây dựng một sân golf mang thương hiệu Trump tại Qatar, được hỗ trợ bởi một công ty thuộc quỹ đầu tư quốc gia Qatar.

Theo CNN, ông Trump và các doanh nghiệp cá nhân của mình đã làm mờ ranh giới giữa công việc chính phủ và lợi ích riêng tại Trung Đông. Về phần mình, Nhà Trắng bác bỏ cáo buộc xung đột lợi ích, nói rằng nhà đàm phán Steve Witkoff đang phối hợp với các quan chức và luật sư để bảo đảm tuân thủ đầy đủ các quy định.

AN BÌNH